EUROSION: ΕΝΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΔΙΑΒΡΩΣΗΣ – ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Authors:
Ξένια Ι. Λοϊζίδου
This Article is only available in Greek.
1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το 25% των ακτών της Ευρώπης βρίσκεται σε σήμερα υπό διάβρωση, παρόλο που έχουν αναπτυχθεί πολλές μέθοδοι και μέτρα για την προστασία των ακτών από τη διάβρωση.
Η κακή διαχείριση των παρακτίων ζωνών οδήγησε στην λήψη λανθασμένων και βραχυπρόθεσμων πολιτικών και τεχνικών επιλογών για την προστασία των ακτών από τη διάβρωση και προωθήθηκε η κατασκευή ακατάλληλων έργων προστασίας, που στην πραγματικότητα επιτείνουν το πρόβλημα της υποχώρησης των ακτών. Αυτά, σε συνδυασμό με την ανύψωση της στάθμης της θάλασσας, καθιστούν το πρόβλημα της παράκτιας διάβρωσης ένα σημαντικό πρόβλημα για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης.
Για το λόγο αυτό, η Διεύθυνση για το Περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε τη χρηματοδότηση του προγράμματος EUROSION, ενός προγράμματος που στοχεύει στην διατύπωση πολιτικών και μεθόδων για την οικονομική, κοινωνική και οικολογική αειφόρο διαχείριση της παράκτιας διάβρωσης.
2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Το EUROSION, στηρίζεται στην παραδοχή ότι η παράκτια διάβρωση είναι ένα φαινόμενο που ποτέ δεν μπορεί να τεθεί εξολοκλήρου υπό έλεγχο, αλλά μπορεί να διαχειριστεί επιτυχώς με μεθόδους οικονομικά και οικολογικά βιώσιμες. Σημαντική παράμετρος του προγράμματος αποτελεί η επιμέτρηση των κοινωνικό-οικονομικών επιπτώσεων από τη διάβρωση των ακτών.
Το πρόγραμμα βρίσκεται υπό εξέλιξη. Ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2002 και έχει διάρκεια 2 χρόνων. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε πέντε εκατομμύρια Ευρώ. Ανάδοχος είναι το Ολλανδικό Υπουργείο Μεταφορών, Δημοσίων Έργων και Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων και βασικοί εταίροι το EUCC- The Coastal Union, το IGN France International, το IFEN (το Γαλλικό Ινστιτούτο Περιβάλλοντος), το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελλώνης και το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών της Ισπανίας. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν και 11 εκπρόσωποι από 11 παράκτιες περιοχές της Ευρώπης στις οποίες γίνονται οι πιλοτικές εφαρμογές.
Βασικός στόχος του EUROSION είναι να ετοιμαστεί ένα πακέτο προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με εισηγήσεις για τη χάραξη της βέλτιστης πολιτικής και την καλύτερη διαχείριση των πληροφοριών που αφορούν την παράκτια διάβρωση στην Ευρώπη. Οι εισηγήσεις αυτές θα στηρίζονται στην ολοκληρωμένη γνώση των πρακτικών διαχείρισης της διάβρωσης στην Ευρώπη και στις εμπειρίες που έχουν αποκομιστεί από αυτές.
Πέραν του βασικού αυτού στόχου, οι επιμέρους στόχοι και τα τελικά αποτελέσματα του EUROSION είναι, μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:
- καταγραφή και εκτίμηση του επιπέδου της υφιστάμενης γνώσης και του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου για τις ακτές της Ευρώπης καθώς και των μεθόδων διαχείρισης της διάβρωσης που εφαρμόζονται.
- Καταγραφή των υφιστάμενων πρακτικών παρακολούθησης της παράκτιας μορφολογίας – επιλογή βέλτιστων
- Καταγραφή των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων από τη διάβρωση των ακτών – ερωτηματολόγια στις πιλοτικές περιοχές
- Δημιουργία Βάσης Δεδομένων με τις πιο πάνω πληροφορίες, στοιχεία και δεδομένα, που θα καλύπτει όλη την Ευρώπη
- Δημιουργία Προτύπου για την ανάπτυξη Τοπικών Συστημάτων Πληροφοριών Ακτών.
- Δημιουργία Οδηγού για την Διαχείριση της Ακτογραμμής.
- Ανάπτυξη και εφαρμογή e-μεθόδων στη διάχυση των πληροφοριών για τις ακτές της Ευρώπης.
3 ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Για την υλοποίηση των στόχων του προγράμματος επιλέγηκαν 11 παράκτιες περιοχές της Ευρώπης. Οι περιοχές αυτές είναι:
- Ισπανία: ακτή Stiges
- Πορτογαλία: ακτή Porto-Cape Mondego
- Μεγάλη Βρετανία: ακτή Isle of Wight
- Μεγάλη Βρετανία: ακτή Essex
- Ολλανδία: North Holland Coast
- Πολωνία: West Polish Coast
- Ρουμανία: Danube Delta
- Κύπρος: ακτή Δόλος – Κίτι
- Ιταλία, Σικελία: Giardini-Naxos
- Ιταλία: ακτές Τοσκάνης
Στις περιοχές πιλοτικής εφαρμογής έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες για τη σύνταξη έξι εκθέσεων, οι οποίες θα αποτελέσουν την βάση του Συστήματος Πληροφοριών για τις ακτές της Ευρώπης. Για την ολοκλήρωση των εκθέσεων που αφορούν τις κοινωνικές κυρίως παραμέτρους, αλλά και την εμπλοκή των κοινωνικών εταίρων στη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, έγινε έρευνα πεδίου με την χρήση 200 ερωτηματολογίων, κοινών για όλες τις ακτές πιλοτικής εφαρμογής.
Οι έξι εκθέσεις που έγιναν σε κάθε περιοχή πιλοτικής εφαρμογής είναι οι ακόλουθες:
1. Νομικό καθεστώς – ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση της παράκτιας ζώνης
- Νομικός καθορισμός της παράκτιας ζώνης
- Σύστημα Διοίκησης και αρμοδες
- Νομοθεσία, Στρατηγικές, ισχύουσες πολιτικές για την παράκτια ζώνη
2. Περιγραφή των φυσικών χαρακτηριστικών της ακτής μελέτης
Γεωλογία
- Μορφολογία, χαρακτηριστικά ιζημάτων
- Συστήματα στερεομεταφοράς
- Ισοζύγιο ιζημάτων
3. Κοινωνικο – οικονομική περιγραφή της ακτής μελέτης
- Δημογραφικά στοιχεία
- Τομείς απασχόλησης των κατοίκων
- Χρήσεις παράκτιας γης – χάρτες χρήσεων γης
4. Μέθοδοι διαχείρισης της παράκτιας διάβρωσης στην ακτή μελέτης – εμπειρίες από την εφαρμογή των μεθόδων αυτών
- ανάγκη για έργα παράκτιας προστασίας
- πολιτικές που εφαρμόστηκαν για την παράκτια προστασία στην περιοχή
- Τεχνικά χαρακτηριστικά μεθόδων παράκτιας προστασίας που εφαρμόστηκαν στην περιοχή
- Οικονομικές παράμετροι – μέθοδοι χρηματοδότησης έργων
- Κοινωνικές επιπτώσεις από τις μεθόδους παράκτιας προστασίας που επιλέγηκαν
- Εναλλακτικές μη συμβατικές (σκληρές) επιλογές – ήπια έργα προστασίας ακτής – δημοσιονομικές μέθοδοι
5. Κοινωνική Πρόσληψη.
Η μελέτη αυτή στηρίχτηκε στις απαντήσεις που προέκυψαν από τη συμπλήρωση 200 ερωτηματολογίων σε χρήστες της κάθε ακτής μελέτης.
6. Τοπικό Σύστημα Πληροφοριών για την παράκτια ζώνη
- Υφιστάμενο επίπεδο πληροφοριών και διαχείρισής τους
- Διερεύνηση των κενών στις διαθέσιμες πληροφορίες για την παράκτια ζώνη
- Ισχύουσες διαδικασίες πληροφόρησης και συμμετοχής του κοινού
Οι Εκθέσεις αυτές, θα παρουσιαστούν σε ειδικό Εργαστήρι που θα πραγματοποιηθεί στη Βαρκελώνη στις 8 – 10 Οκτωβρίου 2002. Από το Εργαστήρι θα προκύψει ένα συνοπτικό τεύχος με εισηγήσεις για το πως τα υφιστάμενα συστήματα διαχείρισης της παράκτιας διάβρωσης μπορούν να βελτιωθούν, πως θα λειτουργούσε καλύτερα ένα Τοπικό Σύστημα Πληροφοριών της Παράκτιας Ζώνης και θα προταθούν Καλές Πρακτικές με ήπιες μεθόδους για την προστασία των ακτών από την διάβρωση.
4. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αυτό που έχει εντοπιστεί μέχρι τώρα από τις υπό εξέλιξη μελέτες στο πλαίσιο του προγράμματος EUROSION είναι ότι τα προβλήματα της παράκτιας διάβρωσης στην Ευρώπη επικεντρώνονται κυρίως στους τρεις πιο κάτω άξονες
- θεσμικά προβλήματα και προβλήματα ανεπαρκούς νομοθετικής ρύθμισης
- προβλήματα κοινωνικής αποδοχής των λύσεων
- τεχνικά προβλήματα – επιλογή μεθόδων προστασίας χωρίς την επιμέτρηση των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων
Η παράκτια ζώνη είναι ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν πολλές και πολύπλοκες παράμετροι: φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές κ.α.. Η διάβρωση, ως ένα από τα σοβαρότερα παράκτια προβλήματα αντιμετωπίζεται πλέον με τη φιλοσοφία της ολοκληρωμένης προσέγγισης. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση, εκτός από αυτή, θα δώσει κατά πάσα πιθανότητα θετικά αποτελέσματα μόνο στην άμεση περιοχή εφαρμογής της και θα πολλαπλασιάσει τα προβλήματα στην ευρύτερη παράκτια ζώνη. Αυτό είναι πλέον ένα αποτέλεσμα μη αποδεκτό. Η κοινωνία των πολιτών αντιδρά πλέον έντονα σε τέτοιες μη αειφόρες πρακτικές.
Υιοθετώντας την άποψη ότι “πάμε μαζί με τη θάλασσα, δεν προσπαθούμε να παλέψουμε με αυτή” (the European Coastal Code, 1997), η προσπάθεια πλέον διεθνώς επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται από την διάβρωση με ήπιες μεθόδους, που θα κινούνται πάνω στο τρίπτυχο των αρχών της κοινωνικής, οικονομικής και οικολογική αειφορίας.
5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Nicosia Charter(1990) Charter on the Euro-Mediterranean cooperation concerning environment in the Mediterranean Basin,
The European Coastal Code, Draft 2, Council of Europe, 1997
X.I. Loizidou (2000) “Coastline Management and Erosion Control in Cyprus”. Proceedings of SURVAS Expert Workshop on European Vulnerability and Adaptation to Impacts of Accelerated Sea-Level Rise (ASLR), FHRC, Middlesex University (ed) p. 34-36.
EUROSION, website address: www.eurosion.org
Proceedings of the Conference Coastal Zone Management and Improvement, Athens , 25-28 November 2002
and
Published at ECOGNOSIA magazine, sept. 2003